Don't worry, be happy? De obsessie met werkgeluk.

GELUK IS HOT

Nog nooit is er zo veel aandacht geweest voor thema’s rondom geluk, werkplezier, welzijn, betrokkenheid en bevlogenheid. Maar tegelijkertijd zijn de cijfers met betrekking tot disengagement, depressiviteit en burn-outs schokkend. Werkgerlateerde stress en burn-outs zijn beroepsziekte nummer 1 in Nederland. Ook in mijn netwerk ontmoet ik veel mensen die klagen over hun job en de organisatie(cultuur); werkdruk, geen gevoel van zingeving, niet gewaardeerd worden, angstcultuur, onzekerheid, het gevoel niet als mens maar als ‘resource’ te worden behandeld. Dus ondanks alle focus op het bevorderen van werkgeluk zijn de meeste mensen helemaal niet zo gelukkig op het werk, ze ervaren bijvoorbeeld de werkdruk als te hoog, kunnen hun potentieel niet benutten, ervaren geen zingeving en voelen zich niet betrokken en bevlogen.

Er komen steeds meer gelukscoaches en goeroes, trainers en Chief Happiness Officers die zich met het bevorderen van werkgeluk bezighouden. Is dat een gelukkige ontwikkeling? Ik ben daar niet zo zeker van, de intenties zijn goed neem ik aan maar feit is dat een heel groot aantal mensen niet floreert op het werk. Uiteraard ben ik niet tegen geluk en meer positiviteit op het werk, het is iets waar ik zelf graag aan bijdraag en mijn motto is niet voor niets ‘van functioneren naar floreren’. Wat mij wel begint tegen te staan bij de huidige obsessie met geluk, is het dwingende karakter ervan, dat we het willen sturen, managen en organiseren, opleggen, geluk als businessmodel, geluk als plicht en prestatie.

GELUK OP DE WERKVLOER

Mensen zijn uniek en alhoewel er heus wel specifieke (universele) factoren zijn die ons allen gelukkig maken, is geluk gewoon ook iets heel persoonlijks. Zo word ik bijvoorbeeld niet zo gelukkig van vergaderen in een ballenbak. Geluk is ook een vaag begrip en iets wat mij gelukkig maakt kan een ander misschien volledig koud laten. Ik lees graag en veel, ik vind schrijven leuk, onderzoek doen, wandelen in de natuur en uit mijn werk (met name leiderschapscoaching en talentcoaching) haal ik heel veel voldoening. Ik krijg er energie van en raak in een flow –dus ja, geluksmomentjes- maar dat is persoonlijk. Wat kan bijdragen aan geluk op de werkvloer is bijvoorbeeld verbondenheid, samenwerking, vertrouwen, autonomie, zingeving en meesterschap (je potentieel ontwikkelen, versterken waar je goed in bent), je energiegevende talenten kunnen inzetten op het werk.

Er is een behoefte aan meer zingeving en betekenis, oprechte aandacht voor de medewerker als persoon, met haar/zijn aspiraties, waarden, drijfveren, talenten en energiebronnen. Het mag duidelijk zijn dat bijvoorbeeld een angstcultuur en autoritair leiderschapsgedrag niet bijdraagt aan werkgeluk en ook niet aan engagement. Maar ‘being happy’ is nog geen garantie voor employee engagement.

De meest recente cijfers van Gallup: 85% wereldwijd is niet engaged op het werk. In Nederland is dat zelfs hoger: 88% en 13% van de medewerkers in Nederland zijn actief disengaged: deze mensen zijn afgehaakt, niet fijn voor de medewerker zelf en het doet ook de organisatie geen goed.

HET NAJAGEN VAN GELUK MAAKT MENSEN ONGELUKKIGER

Volgens de Amerikaanse psycholoog Emily Esfahani maakt het najagen van geluk mensen ongelukkiger. Wie betekenis zoekt in plaats van geluk vindt zijn leven zinvoller, en mensen met een doel in het leven zijn veerkrachtiger en gemotiveerder. (1)

Volgens psychiater Dirk de Wachter is een vorm van ultiem geluk gewoonweg niet haalbaar en zorgt in het de praktijk zelfs voor veel ‘miserie, depressie en vermoeidheid’. (2)

Het idee dat alles maar leuk moet zijn kan er toe leiden dat mensen hun kwetsbaarheid niet meer laten zien en zich niet echt meer verbonden voelen met anderen. We zijn te geobsedeerd met geluk zegt Dirk de Wachter; ‘we willen dat alles leuk, leuk, leuk is’.

DE MAAKBAARHEID VAN GELUK

Het gevoel zelf helemaal verantwoordelijk te zijn voor in hoeverre je al dan niet gelukkig en succesvol bent in het leven levert veel stress op.
Toen Barbara Ehrenreich, journalist en auteur van o.a. het boek Smile or Die, hoorde dat ze borstkanker had, kreeg ze in plaats van de emotionele steun die zij zocht steeds te horen dat kanker geen probleem of ziekte is, maar dat ze het moest zien als een geschenk, een blessing/zegen en dat ze daarmee ‘iets moest doen’. Ook van de vrolijke roze spulletjes die zij ontving werd ze eerder boos dan gelukkig en zij ging zich steeds eenzamer voelen.

Het bezwaar van Ehrenreich (3) tegen de denkwijze van ‘alles komt goed, omdat ik dat denk’, is dat deze niet werkt en in veel gevallen zelfs contraproductief kan zijn. Wat zeker niet betekent dat je dan maar machteloos bij de pakken neer gaat zitten, passiviteit levert niets op. Focus op datgene je wel kunt beïnvloeden en denk zo veel mogelijk in mogelijkheden in plaats van beperkingen. Alleen maar positief denken is eigenlijk ook een vorm van passiviteit, ‘het komt wel goed’- denken is niet altijd realistisch. “De pessimist klaagt over de wind, de optimist verwacht dat die draait, en de realist stelt de zeilen bij (William Arthur Ward).

VEERKRACHT

Zelfs als alles tegen lijkt te zitten is het belangrijk om door te gaan met het zoeken naar wat wel werkt voor jouw situatie met veerkracht, doorzettingsvermogen, vastberadenheid en geloof in jezelf. Waarbij je dan hopelijk ook nog de steun krijgt van je omgeving, iets wat ook steeds minder het geval is en waardoor iemand die het moeilijk heeft zich bijna verplicht voelt een happy face op te zetten tijdens zware tijden. Er bestaan heel veel zelfhulpboeken waarin bijvoorbeeld gezegd wordt dat je met positieve gedachten geld naar je toe kunt trekken, als je maar weet hoe je erom moet vragen, dan geeft het universum wat je wilt. Zo worden werkloosheid en financiële problemen en dergelijke dan eigenlijk jouw eigen schuld, geen wonder dat mensen steeds meer depressief worden en zoals in het geval van Ehrenreich zich ook onbegrepen, geïsoleerd en eenzaam gaan voelen.

Aangezien de positief-denkenideologie berust op de aanname dat iedereen met de juiste mentaliteit geslaagd en gelukkig kan zijn, is je welvaart en welzijn je eigen verantwoordelijkheid, en falen je eigen schuld. (4)

ZINGEVING, BETEKENIS, VERBINDING

Het nastreven van geluk zoals wij dat doen in de westerse wereld is ook heel individualistisch en egocentrisch. Terwijl geluk juist ontstaat in de relatie met de ander, door verbondenheid en zingeving, o.a. Victor Frankl (5) / Leo Bormans (6).

‘Streven naar het geluk als levensdoel is een vergissing’, meent Dirk de Wachter, schrijver van het boek ‘De kunst van het ongelukkig zijn’. ‘Streven naar zin en betekenis, daarentegen, is waar het leven om draait.’

Positief denken kan in veel gevallen wel tot positieve resultaten leiden maar we lijken er een beetje mee in overdrive te gaan. Niets maakt ons zo menselijk als het feit dat we over een breed scala aan emoties beschikken en ook minder positieve emoties horen daarbij en het is juist gezond om dat niet te negeren en weg te duwen maar om dat te accepteren en daar iets mee te doen.

Gelukkig zijn lijkt tegenwoordig wel een plicht en volgens onderzoeker Egon Dejonckheere worden –ondanks de sterk toenemende focus op geluk- steeds meer mensen depressief. ‘Een eenzijdige focus op de positieve kant van het leven kan kwalijke gevolgen hebben.’ (7)

Journaliste Ruth Whippman komt tot dezelfde conclusie in haar boek America the anxious: how our pursuit of happiness is creating a nation of nervous wrecks.(8)

“Organisaties en werknemers kunnen zó heilig gaan geloven in de maakbaarheid van geluk, dat ze steeds minder geneigd zijn om misstanden aan te pakken. Voel je je belabberd? Gewoon wat harder werken aan je werkgeluk! Maar problemen rond baanonzekerheid, narcistische managers, gekmakende werkplekken en slopende werkweken los je niet op met een Fuck Up Friday of ballenbak”.(9)

Om gelukkig te zijn moet je iets doen waar je gelukkig van wordt.
Johan Cruijff

Een andere mooie quote van Cruijff is: “voetbal is simpel, maar simpel voetballen is het moeilijkste wat er is”. Dit kan je ook toepassen op geluk: Gelukkig zijn is simpel, maar simpel gelukkig zijn is het moeilijkste wat er is.

Zo geeft Leo Bormans zichzelf een 6,5 voor geluk en vindt dat een mooi cijfer. Terwijl Bormans dé expert is op het gebied van geluk, hij is een bekende geluksonderzoeker en reist de wereld rond als Ambassadeur van Geluk en is internationaal bestsellerauteur van titels als The World Book of Happiness, GELUK 2.0, The World Book of Love en The World Book of Hope. Volgens Bormans heeft het geen zin om te denken dat we steeds maar happy-happy-happy moeten zijn.

Geluk en verdriet zijn geen tegenpolen, geluk houdt juist in dat je alle emoties weet toe te laten: ook angst, boosheid en verdriet. (10)

Wie het geluk zoekt, kan het maar beter vergeten zegt prof. Mike W. Martin. Richt je liever op waardevolle activiteiten en relaties. Als het een beetje meezit, dan volgt geluk vanzelf –als nevenproduct en misschien wel als een verrassing en een cadeau. (11)

Kant said: the more we worry about being happy, the further we are from true satisfaction. It isn’t a coincidence that during an era when we are forced to consume narcissistic and ultimately meaningless mantras on the imperative of being happy, dozens of studies on “happiness” arise.(12)

The sad truth is that being constantly on the lookout for happiness may actually mean happiness eludes us. If organisations were genuinely interested in making their employees happy at work, then they would probably give up on the corporate clowning and look at some much more downbeat interventions (13)

While many employers think their goal at work is to “make people happy,” the reality is that most of us work for a reason: we want to spend our time contributing to others and creating something bigger than ourselves. This is the core concept behind meaningful work. When the work itself is empowering; when we feel we are in the right jobs; when we feel close to our team; and when we have enough time and resources to succeed—we can be happy. Josh Bersin, Deloitte Consulting LLP (14)

FLOREREN

“Op basis van wetenschappelijk onderzoek (Seligman, 2004) distantieert de positieve psychologie zich bijvoorbeeld van de zogenaamde kracht van positief denken. De Tweede Golf in de Positieve Psychologie, kortweg Positieve Psychologie 2.0 benadrukt zelfs expliciet het belang van negatieve emoties. Maar wat is het doel van de positieve psychologie dan wel? “En zo komen we uiteindelijk tot flourishing (Seligman, 2012) als doel van de positieve psychologie.” (H. Zegers, ‘Wat is het doel van de positieve psychologie’ in het Tijdschrift Positieve Psychologie met als thema Floreren, augustus 2018).

POTENTIEEL BENUTTEN | STERKE PUNTEN

Mensen die hun sterke punten op het werk kunnen inzetten en ontplooien, zijn effectiever, productiever, gelukkiger en meer betrokken, hebben meer veerkracht en verzuimen minder, een win-win situatie voor zowel de organisatie als voor de medewerkers. De aandacht binnen de organisatie richten op de kracht, talenten en bezieling van medewerkers leidt onder andere tot versterking van persoonlijk leiderschap, beter kunnen omgaan met emotionele belasting en een verhoging van prestaties en betrokkenheid. Het benutten van deze sterke punten geeft energie. Het stimuleert ook de intrinsieke motivatie, aangezien deze aanpak ontwikkeling tegemoet komt aan onze behoefte aan ervaren competentie, autonomie en het kunnen inzetten van onze kwaliteiten. Het kan ook een betere samenwerking bevorderen; als je leert te werken vanuit je eigen sterke punten ga je ook de kracht van anderen beter herkennen en waarderen.

Mensgerichtheid

Veel organisaties doen er goed aan om de basis eerst op orde te krijgen en dat begint bij meer mensgerichtheid. Vandaag heb ik een artikel gelezen over het feit dat steeds meer CHRO´s toetreden tot de RvC vanwege 3 factoren… “In de eerste plaats is in het hele bedrijfsleven de aandacht voor ‘het element mens’ toegenomen, vooral omdat ondernemingen steeds meer inzien dat de toegevoegde waarde die ze leveren grotendeels afhangt van de mensen die er werken.” … 😏 duhh, dat werd tijd.

Mensen functioneren beter als ze hun sterke punten kunnen gebruiken en als ze zich betrokken voelen bij de organisatie. Om dat te realiseren is mensgericht, positief, modern HR-management en leiderschap nodig.

Ik werk met de kracht van positieve psychologie. Vanuit de positieve psychologie is er meer aandacht voor mensgericht organiseren, voor welzijn, sterke punten van mensen en positief hrm en leiderschap.